ਗਲਾਸ ਇੱਕ ਗੈਰ-ਜੈਵਿਕ, ਗੈਰ-ਧਾਤੂ ਪਦਾਰਥ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਕ੍ਰਿਸਟਲਿਨ ਢਾਂਚਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਸਮੱਗਰੀਆਂ ਨੂੰ ਅਮਾਰਫਸ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਮਲੀ ਤੌਰ ਤੇ ਠੋਸ ਤਰਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਇੰਨੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਠੰਡੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕ੍ਰਿਸਟਲ ਨਹੀਂ ਬਣ ਸਕਦੇ। ਆਮ ਗਲਾਸਾਂ ਵਿੱਚ ਕੱਚ ਦੀਆਂ ਬੋਤਲਾਂ ਲਈ ਸੋਡਾ-ਲਾਈਮ ਸਿਲੀਕੇਟ ਗਲਾਸ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਆਪਟੀਕਲ ਫਾਈਬਰਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਉੱਚ-ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਵਾਲੇ ਕੁਆਰਟਜ਼ ਗਲਾਸ ਤੱਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਕੱਚ ਨੂੰ ਖਿੜਕੀਆਂ, ਬੋਤਲਾਂ, ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਗਲਾਸਾਂ, ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖੋਰਨ ਵਾਲੇ ਤਰਲ ਪਦਾਰਥਾਂ ਲਈ ਟ੍ਰਾਂਸਫਰ ਲਾਈਨਾਂ ਅਤੇ ਕੰਟੇਨਰਾਂ, ਆਪਟੀਕਲ ਗਲਾਸਾਂ, ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਉਪਯੋਗਾਂ ਲਈ ਖਿੜਕੀਆਂ ਆਦਿ ਲਈ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਰਤਿਆ। ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ ਤੇ, ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਉਤਪਾਦ ਉੱਡੇ ਹੋਏ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦੇ ਬਣੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ, ਫਲੋਟ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਫਲੈਟ ਗਲਾਸ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਬੋਤਲਾਂ ਅਤੇ ਸਜਾਵਟੀ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦਾ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਉਤਪਾਦਨ ਕੱਚ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਿਆਂ ਉਦਯੋਗਿਕ ਪੈਮਾਨੇ' ਤੇ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹੱਥ ਨਾਲ ਉਡਾਏ ਗਏ ਕੱਚ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਯੂਕੇ ਵਿੱਚ ਕਲਾ/ਸ਼ਿਲਪਕਾਰੀ ਕੇਂਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਸਧਾਰਨ ਗਲਾਸ
ਕੱਚ ਦਾ ਮੁੱਖ ਹਿੱਸਾ ਸਿਲੀਕਾਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ (SiO 2) ਹੈ। ਕੱਚ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸਿਲਿਕਾ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਰੂਪ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਰੇਤ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਰੇਤ ਨੂੰ ਪਿਘਲਾ ਕੇ ਕੱਚ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਜਿਸ ਤਾਪਮਾਨ 'ਤੇ ਇਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਉਹ 17000 ਡਿਗਰੀ ਸੈਂਟੀਗ੍ਰੇਡ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਹੈ। ਰੇਤ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਰਸਾਇਣਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ, ਪਿਘਲਣ ਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਨੂੰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਘਟਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸੋਡੀਅਮ ਕਾਰਬੋਨੇਟ (Na2CO3), ਜਿਸਨੂੰ ਸੋਡਾ ਐਸ਼ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਨੂੰ 75% ਸਿਲਿਕਾ (SiO2) ਅਤੇ 25% ਸੋਡੀਅਮ ਆਕਸਾਈਡ (Na2O) ਦੇ ਪਿਘਲੇ ਹੋਏ ਮਿਸ਼ਰਣ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਉਣ ਨਾਲ ਪਿਘਲਣ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਲਗਭਗ 800o C ਤੱਕ ਘੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਸ ਰਚਨਾ ਦਾ ਇੱਕ ਗਲਾਸ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਘੁਲਣਸ਼ੀਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦਾ ਗਲਾਸ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੱਚ ਨੂੰ ਸਥਿਰਤਾ ਦੇਣ ਲਈ, ਹੋਰ ਰਸਾਇਣਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਆਕਸਾਈਡ (CaO) ਅਤੇ ਮੈਗਨੀਸ਼ੀਅਮ ਆਕਸਾਈਡ (MgO) ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। CaO ਅਤੇ MgO ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਲਈ ਕੱਚਾ ਮਾਲ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਕਾਰਬੋਨੇਟ, ਚੂਨਾ ਪੱਥਰ (CaCO3) ਅਤੇ ਡੋਲੋਮਾਈਟ (MgCO3) ਹਨ, ਜੋ ਉੱਚ ਤਾਪਮਾਨ 'ਤੇ ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਦਾ ਨਿਕਾਸ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਕਸਾਈਡਾਂ ਨੂੰ ਕੱਚ ਵਿੱਚ ਛੱਡ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
ਬੋਰੋਸਿਲੀਕੇਟ ਗਲਾਸ:
ਬੋਰੋਸਿਲੀਕੇਟ ਗਲਾਸ 70% - 80% ਸਿਲਿਕਾ (SiO2) ਅਤੇ 7% - 13% ਬੋਰੋਨ ਆਕਸਾਈਡ (B2O3) ਤੋਂ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਲਕਲੀ ਸੋਡੀਅਮ ਆਕਸਾਈਡ (ਸੋਡਾ) (Na2O) ਅਤੇ ਐਲੂਮੀਨੀਅਮ ਆਕਸਾਈਡ (AI2O3) ਦੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ ਮਾਤਰਾਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਗਲਾਸਵੇਅਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਅਕਸਰ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਉੱਚ ਤਾਪਮਾਨ 'ਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਵਾਸ਼ਪ ਨਾਲ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਸੰਪਰਕ ਕਰਨ ਨਾਲ ਅਲਕਲੀ ਆਇਨਾਂ ਨੂੰ ਲੀਚ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਬੋਰੋਸਿਲਿਕੇਟ ਗਲਾਸ ਵਿੱਚ ਅਲਕਲੀ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਪਾਣੀ ਦੇ ਹਮਲੇ ਪ੍ਰਤੀ ਉੱਚ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧਤਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਬੋਰੋਸਿਲਿਕੇਟ ਗਲਾਸ ਵਿੱਚ ਅਸਧਾਰਨ ਥਰਮਲ ਸਦਮਾ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧਤਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਵਿਸਤਾਰ ਦਾ ਘੱਟ ਗੁਣਾਂਕ (3.3 x 10 -6 K-1) ਅਤੇ ਇੱਕ ਉੱਚ ਨਰਮ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਬਿੰਦੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬੋਰੋਸਿਲਿਕੇਟ ਗਲਾਸ ਲਈ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤਾ ਕੰਮਕਾਜ਼ੀ ਤਾਪਮਾਨ (ਥੋੜ੍ਹੀ-ਮਿਆਦ) 500oC ਹੈ ਬੋਰੋਸਿਲਿਕੇਟ ਗਲਾਸ ਵਿੱਚ ਵਧੀਆ ਆਪਟੀਕਲ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਪੈਕਟ੍ਰਮ ਦੇ ਦਿਖਣਯੋਗ ਖੇਤਰ ਰਾਹੀਂ ਅਤੇ ਨੇੜੇ ਦੀ ਅਲਟਰਾਵਾਇਲਟ ਰੇਂਜ ਵਿੱਚ ਰੋਸ਼ਨੀ ਸੰਚਾਰਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਫੋਟੋਕੈਮਿਸਟਰੀ ਵਿੱਚ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਥਰਮਲ ਅਤੇ ਆਪਟੀਕਲ ਗੁਣਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਇਹ ਉੱਚ-ਤੀਬਰਤਾ ਵਾਲੀਆਂ ਲਾਈਟਿੰਗ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਗਲਾਸ ਨੂੰ ਪਲਾਸਟਿਕ ਅਤੇ ਟੈਕਸਟਾਈਲ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਵਿੱਚ ਵਰਤਣ ਵਾਸਤੇ ਕੱਚ ਦੇ ਰੇਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ – ਹੇਠਾਂ ਦੇਖੋ ਘਰ ਵਿੱਚ, ਬੋਰੋਸਿਲਿਕੇਟ ਗਲਾਸ ਨੂੰ ਸਟੋਵਵੇਅਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਤਾਪ-ਪ੍ਰਤੀਰੋਧੀ ਘਰੇਲੂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪਾਇਰੈਕਸ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਚੀਜ਼ਾਂ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ 250 ਡਿਗਰੀ ਸੈਂਟੀਗ੍ਰੇਡ ਤੱਕ ਦੇ ਤਾਪਮਾਨ 'ਤੇ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਬੋਰੋਸਿਲੀਕੇਟ ਕੱਚ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ, ਤੇਜ਼ਾਬ, ਨਮਕ ਦੇ ਘੋਲ, ਹੈਲੋਜਨ ਅਤੇ ਜੈਵਿਕ ਘੋਲਕਾਂ ਦੇ ਹਮਲੇ ਪ੍ਰਤੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧਤਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਅਲਕਲੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਮੱਧਮ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧਤਾ ਵੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕੇਵਲ ਹਾਈਡ੍ਰੋਫਲੋਰਿਕ ਐਸਿਡ, ਗਰਮ ਸੰਘਣਾ ਫਾਸਫੋਰਿਕ ਐਸਿਡ ਅਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਅਲਕਲੀਆਂ ਹੀ ਕੱਚ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਜੰਗਾਲ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਗਲਾਸ ਰਸਾਇਣਕ ਪੌਦਿਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਦੇ ਉਪਕਰਣਾਂ ਲਈ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕੱਚ ਦੀਆਂ ਆਮ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ
ਮਕੈਨੀਕਲ ਤਾਕਤ
ਗਲਾਸ ਦੀ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਅੰਦਰੂਨੀ ਤਾਕਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਿਰਫ ਸਤਹੀ ਨੁਕਸਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਕੱਚ ਨੂੰ ਇਸਦੀ ਨਾਜ਼ੁਕ ਸਾਖ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਤਹ ਇਲਾਜ ਸਤਹ ਦੇ ਨੁਕਸਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕੱਚ ਦੀ ਵਿਹਾਰਕ ਖਿਚਾਅ ਸ਼ਕਤੀ ਲਗਭਗ ੨੭ ਐਮਪੀਏ ਤੋਂ ੬੨ ਐਮਪੀਏ ਹੈ। ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ, ਕੱਚ ਬੇਹੱਦ ਉੱਚ ਸੰਕੁਚਿਤ ਤਣਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਹਿ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਰਕੇ, ਕੱਚ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਟੁੱਟ-ਭੱਜ ਖਿਚਾਅ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋ ਜਾਣ ਕਰਕੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕੱਚ ਦੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਟੈਨਸਿਲ ਤਾਕਤ ਦਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੂਖਮ ਤਰੇੜਾਂ ਨਾਲ ਢਕਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਥਾਨਕ ਤਣਾਅ ਦੀ ਇਕਾਗਰਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਉੱਚ ਸਥਾਨਕ ਤਣਾਵਾਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਨ ਲਈ ਕੱਚ ਕੋਲ ਕੋਈ ਵਿਧੀਆਂ ਨਹੀਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਹ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਭੁਰਭੁਰੇ ਫ੍ਰੈਕਚਰ ਦੇ ਅਧੀਨ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ/ਖਤਮ ਕਰਨ ਦੇ ਦੋ ਤਰੀਕੇ ਹਨ: ਕੱਚ ਦਾ ਥਰਮਲ ਜਾਂ ਰਸਾਇਣਕ ਇਲਾਜ ਤਾਂ ਜੋ ਬਾਹਰੀ ਸਤਹਾਂ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਉੱਚ ਸੰਕੁਚਿਤ ਤਣਾਅ ਅਧੀਨ ਹੋਣ, ਜਦਕਿ ਸਤਹਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰਲਾ ਖੇਤਰ ਤਣਾਅ ਅਧੀਨ ਹੋਵੇ। ਇਸ ਲਈ ਤਰੇੜਾਂ ਨੂੰ "ਲਗਾਤਾਰ ਬਚੇ ਹੋਏ ਤਣਾਅ ਦੁਆਰਾ ਬੰਦ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ... ਇਹ ਸਖਤ/ਸਖਤ ਗਲਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਧੀ ਨਾਲ ਕੱਚ ਦੀ ਤਾਕਤ ਨੂੰ ੧੦ ਦੇ ਕਾਰਕ ਤੱਕ ਸੁਧਾਰਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੱਚ ਦੀਆਂ ਸਤਹਾਂ ਵਿੱਚ ਤਰੇੜਾਂ ਨਾ ਆਉਣ ਅਤੇ ਇਹ ਕਿ ਕੱਚ ਵਰਤੋਂ ਦੌਰਾਨ ਉਹਨਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੇ ਯੰਤਰਿਕ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਨਾ ਆਵੇ ਜੋ ਸਤਹ ਨੂੰ ਖੁਰਚ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਹੜੀਆਂ ਐਨਕਾਂ ਸਤਹ ਦੇ ਨੁਕਸਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਬਣਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਸ਼ਕਤੀ ਮੁੱਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ
